Land of the free

Of het de begrafenis is van de Afro-Amerikaanse Freddie Gray in Baltimore of de vrijspraak van een blanke agent in Cleveland; Rassenrellen en politiek geweld zijn dagelijks aan de orde in de Verenigde Staten. Vijf vragen en antwoorden op een rij.

1. Hoe is het allemaal begonnen?

In de zomer van 2014 werd de kleine stad Ferguson wereldnieuws. Op 9 augustus werd de 18-jarige Afro-Amerikaanse Michael Brown neergeschoten door lokale politie. Vermoedelijk had de tiener een overval gepleegd in een buurtwinkel. Hij en een vriend werden staande gehouden door politieman Darren Wilson. Wat volgde was een conflict tussen de zwarte tiener en de blanke agent. De definitieve oorzaak van Browns dood wordt nog onderzocht, maar hij moest het onderspit delven.

De overwegend zwarte bevolking in Ferguson beschuldigde de politie van racisme. De dood van een (in hun ogen onschuldige) zwarte jongen ging hen niet in de koude kleren zitten. De voorstad in de staat Missouri werd het toneel van vreedzame demonstraties- en tegelijkertijd een escalatie van rellen.

2. Heeft de politie adequaat gehandeld?

De Amerikaanse minister van Justitie is een onderzoek gestart naar de politie van Baltimore. Dit naar aanleiding van Freddie Gray, een 25-jarige Afro-Amerikaan, die bij een arrestatie op 12 april zwaargewond raakte. Bij gebrek aan medische hulp overleed hij een week later in zijn cel. De zes agenten die betrokken waren bij de arrestatie werden vervolgd voor moord, doodslag en onwettige arrestatie. Ondertussen buigt het Ministerie van Justitie zich over de vraag of het korps stelselmatig zwarte burgers discrimineert. Later werden alle zes betrokken agenten echter allemaal vrijgesproken.

Anderzijds heeft het herhaaldelijk geweld tegen zwarte arrestanten geleid tot een golf aan protesten door het hele land en zelfs een heuse klopjacht op agenten. Zo werd vorige maand in New York een blanke agent neergeschoten- de vijfde in vijf maanden.

3. Wat deed Obama?

Pas op 12 augustus 2014, drie dagen na de moord op Michael Brown in Ferguson, riep president Obama zijn volk op tot kalmte. Vier dagen later stuurde hij de minister van Justitie naar de voorstad van St. Louis om polshoogte te nemen. Verder bleef het akelig stil.

Obama bevindt zich in een lastig parket. Zijn democratische achterban ziet de rellen als het onvermijdelijke gevolg van achterstelling van een bevolkingsgroep en verdedigt zo het gedrag van de relschoppers. Anderzijds wijst de republikeinse meerderheid in het Amerikaanse Congres op ‘moreel verval’ van de zwarte bevolking en rechtvaardigt de hardhandige politieoptredens.

In een dans tussen progressief en conservatief, het begrip voor de betogers en de angst om de meerderheid van zijn blanke kiezers te verliezen, richt Obama zich op de gulden middenweg: bij de lancering van My Brother’s Keeper’s Alliance, een non-profitorganisatie die zich inzet voor gelijke kansen voor minderheden, op 4 mei verklaarde hij zich na zijn presidentschap in te willen zetten voor gelijk onderwijs en tégen raciale ongelijkheid.

4. Wat is de omvang van het probleem nu?

Dit is niet de eerste keer dat Amerika worstelt met raciale ongelijkheid. De VS kent een lange traditie van rassenscheiding, destijds zelfs legaal vastgelegd in zogeheten Jim Crow-wetten.

Het is een diepgewortelde kwestie die zich verplaatst van generatie op generatie, verklaart Maarten Zwiers, universitair docent Amerikaanse geschiedenis aan de Rijksuniversiteit Groningen. ‘Met de Civil Rights Act in 1964 werd de discriminatie weliswaar wettelijk verboden, maar dit wilde niet zeggen dat daarmee de structurele problemen ineens waren opgelost.’

De protesten die momenteel plaatsvinden in Baltimore en Ferguson zijn gericht tegen het politiegeweld, maar kennen ook een diepe laag van frustratie die structureel van aard is. Zwiers: ‘Het is de druppel die de emmer doet overlopen.’

5. Hoe kan het worden opgelost?

Elk jaar worden zo’n vierhonderd personen dodelijke slachtoffers door politiekogels. Uit onderzoek van de site ProPublica is gebleken dat de kans dat jonge zwarte mannen overlijden aan politiegeweld 21 keer groter is dan bij hun blanke leeftijdsgenoten.

Michael Brow, 18 jaar, Ferguson. Freddie Gray, 25 jaar, Baltimore. Zij zijn niet alleen dodelijke slachtoffers van politiegeweld, maar zijn het gezicht geworden van een volk dat niet langer onderdrukt wil worden. De figuurlijke emmer is inderdaad overgelopen. Toch zal een vloedgolf van protest en rellen niet de oplossing zijn, noch het optreden met ijzeren vuist tegen deze acties.

Er kan pas een einde worden gemaakt aan de etnische ongelijkheid in de Verenigde Staten wanneer alle partijen- burgers, politie, conservatieven en progressieven- bereid zijn hun eigen overtuiging opzij te schuiven voor een groter belang: gelijke rechten voor elke inwoner. Pas dan zullen Amerikaanse burgers kunnen zeggen dat ze leven in ‘the land of the free’.

#JOURNALISTIEK #Journalistiek